Parasal Sıkılaşmaya Devam

Tarih: 06.11.2023

2019 sonunda başlayan Covid-19 pandemisinin sebep olduğu üretimde ciddi yavaşlamalar, tedarik zinciri kanallarının bozulması, çip krizi gibi gelişmeler küresel ekonomiyi 2020 ve 2021’de oldukça zorladı. Küresel çapta tüm ekonomiler küçüldü, işsizlik oranları yükseldi. İşsizliğin artmasıyla tüketim ve harcama düştü. Ardından 2022 yılı başında Rusya-Ukrayna Savaşı’nın patlak vermesiyle uzun zaman sonra brent petrol fiyatı 99 dolara yükseldi. Hem talep hem arz tarafından kaynaklanan nedenlerle küresel ekonomide daralma yaşandı.

Petrol fiyatlarının yükselmesiyle maliyet kaynaklı enflasyonist eğilimler artarken, aslında çok daha önce pandeminin sebep olacağı durgunluğa karşı uygulanmakta olan genişlemeci para ve maliye politikaları tüketimi arttırmak suretiyle enflasyonu yükselme trendine sokmuştu. Böylece piyasada pandemi süresince para arzı yükseldi. Genişlemeci ekonomi politikaları sonucunda dünyada enflasyon son 40 yılın zirvesini gördü.

Enflasyonla mücadele çerçevesinde ilk olarak FED, Mart 2022’de sıkı para politikasına geçerek faiz oranlarını yükseltmeye başladı. Mayıs 2023’te %5-5,25 bandına kadar yükseltti. Parasal sıkılaşmaya geçişte FED’i diğer ülkeler takip etti. Küresel ekonomide fiyat istikrarı sağlanmaya çalışılırken faiz arttırımları üretim maliyetleri üzerinden reel sektörü olumsuz yönde etkilediği için küresel ekonomide yavaşlama riski kendini göstermeye başladı. Uluslararası kuruluşlar 2024’e ilişkin büyüme tahminlerini düşürmeye başladılar. Örneğin Dünya Bankası büyüme tahminini gelişmiş ülkeler için %2’ye, gelişmekte olan ülkeler için %4’ düşürdü.

Halihazırda devam etmekte olan Rusya-Ukrayna Savaşı’na, 2023 Ekim ayı başından itibaren Filistin-İsrail çatışmaları eklendi.  ABD, Çin gibi süper güçler donanmalarını Akdeniz'e gönderirken Rusya, İran gibi ülkelerden de açıklamalar gelmekte, ülkeler yavaş yavaş birbirine göre pozisyon almaya çalışmaktalar. Savaş demek savunma harcamalarının artması demektir. Başka bir ifadeyle ekonomide genişlemeci para veya maliye politikası etkisi yaratır. Piyasada para arzının, harcamaların, talebin artması anlamına gelir. Bu ise fiyat istikrarsızlığına yol açar.

Demek oluyorki, enflasyonist eğilimler ve bütçe harcamaları artarken, enflasyon öngörülenden daha uzun vadeli bir sorun olarak gündemi meşgul etmeye devam edecektir.

Not: Bu yazının bir kısmı İstanbul Ticaret Gazetesi, 06.11.2023, sayfa 9’da yayınlanmıştır.

----------------